Stara Dębica

Przyborów. Historia wsi i jej właścicieli

Na zachód od Dębicy między Straszęciniem a Chotową leży miejscowość Przyborów. Na temat początków tej miejscowości nie ma zbyt dokładnych informacji.

W okresie, kiedy w pobliskich wsiach Chotowa i Głowaczowa zorganizowane były już osady i tętniło życie (ok. roku 1403) na terenach dzisiejszego Przyborowa rosły jeszcze lasy należące do właścicieli Chotowej i Głowaczowej: Michała i Jana, potomków Czadera z rodu Gryfitów, później natomiast do ich spadkobierców. Pierwsze znaczące wzmianki o Przyborowiu pojawiają się dopiero w XVIII w. W zachowanych przekazach występują też dość istotne rozbieżności do losów tych ziem. W 1835 r. Głowaczowa wraz z Grabinami i Przyborowiem przechodzi w ręce Dominika Reya.

Niektóre źródła podają, jednak, że wcześniejszym właścicielem tamtejszych dóbr była rodzina Ankwiczów, a później dopiero przeszły one na własność rodziny Reyów. Doszło do tego w wyniku małżeństwa córki Jana Kantego Ankwicza i Tekli Bobrownickiej Karoliny, która wyszła za mąż za Dominika Reya i wniosła mu w posagu Przyborów. Głowaczową i Golemki. Później majątek odziedziczył syn Dominika Reya Stanisław, a po nim jego synowie Mikołaj i Stanisław.

W 1894 r. Mikołaj Rey (1866-1932 r.) działacz SL „Piast”, poseł do parlamentu wiedeńskiego, marszałek powiatu pilźnieńskiego wybudował w Przyborowiu dwór. Autorem projektu budowli w stylu góralskim był znany pisarz i malarz Stanisław Witkiewicz. Dwór wzniesiony na planie prostokąta, murowany, parterowy, jedynie z piętrową częścią zachodnią wyposażony w trzy ryzality od frontu i od strony parku oraz w przeszkoloną niegdyś werandą został czesciowo spalony w 1970 r. i w chwili obecnej jest w stanie kompletnej ruiny. Wokół pięknego niegdyś dworu rozciąga się założony w I połowie XIX w. park krajobrazowy, dziś w szczątkowym stanie. Niegdyś na jego terenie znajdował się rozległy staw oraz lipowa aleja i podjazd z owalnym klombem. W czasach świetności dworu, gdy jego gospodarzem był Mikołaj Rej na polowania do Przyborowa przyjeżdżali m.in. Henryk Sienkiewicz z synem, Ignacy Jan Paderewski i Wincenty Witos.

Córka Mikołaja Helena (1895-1977) wyszła za mąż za księcia Józefa Jabłonowskiego, a w 1917 r. cały majątek Reyów w Chotowej, Przyborowiu i Głowaczowej przeszedł w ręce Jabłonowskich. Księżna Jabłonowska zasłynęła z działalności charytatywnej i pomocy miejscowej ludności. Do dziś zwłaszcza wśród starszego pokolenia mieszkańców Przyborowa, Straszęcina i innych okolicznych miejscowości żywa jest pamięć o księżnej jako o osobie, która w trudnych czasach okupacji hitlerowskiej pomagała ludziom. Księżna prowadziła w Przyborowiu działalność konspiracyjną, organizowała i dostarczała żywność dla więźniów obozu koncentracyjnego w Pustkowie oraz ukrywała w swoim domu partyzantów.

Świetność przyborowskiego dworu należy niestety do przeszłości. Jego właściciele Mikołaj Rey, jego żona Maria i ich córka Helena z Reyów Jabłonowska spoczywa w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafialnym w Straszęcinie.

Artykuł ukazał się w papierowym wydaniu miesięcznika „Ziemia Dębicka” w 2003 roku / MMC

Dwór w Przyborowie w latach 70. XX w. /Fot. spuscizna.org

Shares